باسلام این مطلب رو ازکتاب مبانی کاربردی حفظ قرآن کریم اثر مهدی حسنی که یکی ازاساتید خوب دررشته حفظ هستند برای حفظ آیات مشابه ویا مشکل بسیارعالیست !

آسان سازی آیات مشابه ومشکل

تمامی آیات قرآن کریم ازلحاظ ساختاربه یک صورت نیستند ،برخی کوتاه وبرخی بلنداست ،بعضی کاملا تکراری است وبعضی دیگربامقداری تشابه ویاتفاوت ، درفرازهای مختلفی ازقران کریم امده است .
روشن است که به خاطرسپردن آیاتی که بادیگرآیات (درهمان سوره ویا درسوره های دیگر) شباهت ویاتفاوت هایی دارند ، ازسایرآیات مشکل تر است .مقصودازآیات مشابه ، آیاتی است که درآن کلمه یاکلماتی ، ازلحاظ لفظی یا معنوی باآیه یا آیات دیگر ، شباهت دارد. شباهت ها ممکن است در فرازهای آغازین میانی ویا پایانی آیات باشد . دراین بخش ، روش حل مشکل تنها نمونه هایی از آیات مشابه راارائه میکنیم .

برای حفظ بهتر آیات مشابه دوروش توصیه می شود:
الف : تکراروتمرین بیشتر
ب : رمزگذاری وعلامت گذاری آیات مشابه

جهت رمزگذاری وعلامت گذاری آیات مشابه وتشخیص آنها می توان به صورتهای گوناگون عمل نمود که دراین جا به ذکر40نمونه ازآنها می پردازیم .
1-توجه به ارتباط لفطی کلمات
2-توجه به ارتباط معنایی کلمات
3-توجه به وقف وابتدا
4-توجه به تقدم وتاخرآیه دریک سوره
5-توجه به تقدم وتاخرآیه درچندسوره
6-توجه به ضمائر
7-توجه به علم صرف ونحو
8-استفاده ازترتیب اعراب کلمات
9-توجه به نقطه ها
10-درنظرداشتن مد
11-توجه به تنوین ها
12-توجه به ارتباط قبل یابعدآیه
13-استفاده از سیرترتیبی آیات مشابه دریک سوره ورعایت نظم وترتیب آنها
14-استفاده از سیرترتیبی آیات مشابه دردوسوره ورعایت نظم وترتیب آنها
15-ارتباط کلمات باآغازصفحه
16-رعایت ترتیب متعارف حروف الفبا
17-توجه به جابجایی کلمات درآیات مشابه
18-توجه به وزن وقافیه ی کلمات آخرآیات
19-توجه به تغییرات جزئی حرف یاکلمه درآیات مشابه
20-اتصال باتوجه به حروف مشترک دریک آیه
21-اتصال باتوجه به حروف مشترک دردوطرف آیه
22-تشخیص کلمات اضافه بادرنظرداشتن کوتاهی یابلندی آیه
23-شمارش کلمات مشابه ابتدای (یااواسط) آیات
24-به خاطرسپردن ترتیب کلمات آغازین آیات تکراری
25-رعایت ترتیب کلمات متفاوت درجمله های مشترک
26-توجه به وجودچندکلمه مثل هم دریک آیه
27-شناسایی کلماتی که فقط مختص یک سوره هستند
28-توجه به موقعیت مکانی آیات دربالا وپایین صفحه
29-توجه به موقعیت مکانی آیات درچپ وراست صفحه
30-ارتباط حروف بانام سوره
31-شناخت ارتباط ترتیبی برخی کلمات که غالبا به یک صورت می آیند
32-به خاطرسپردن عباراتی که باتمامی مواردمشابه خودمتفاوتند
33-باتوجه به آیاتی که با اندکی تفاوت ، پشت سرهم و به صورت دوبه دو می آیند
34-به خاطر سپردن کلمات کلیدی درآیات مشابه
35-توجه به اعداد درآیات
36-توجه به حروف مشترک در اتصال آیات
37-ساخت واژه های اختصاری
38-استفاده ازعلائم قراردادی اگرچه فاقدمفهوم باشند
39-تطبیق ومقایسه ی کلمه یاکلمات متفاوت وعلامت گذاری آنان
40-توجه به قواعدتجویدی درتشخیص کلمات

1- توجه به ارتباط لفظی کلمات

وارزقنا وانت خیرالرازقین (114مائده)
دراین ایه ،دردوکلمه (مشخص شده با رنگ سبز) ارتباط لفظی برقرار است ، ازاین ارتباط می توان جهت به خاطرسپردن کلمه ای آخر آیه استفاده کرد.
نمونه های دیگر :

وارحمنا وانت خیر الراحمین (109 مومنون)

ثوابا من عندالله والله عنده حسن الثواب (195 آل عمران)

وما لنا الا نتوکل علی الله وقدهدانا سبلنا ولنصبرن علی ما آذیتمونا وعلی الله فلیتوکل المتوکلون .(ابراهیم-11)

من ربک طغیانا وکفرا فلا تاس علی القوم الکافرین (مائده-68)

خذ من اموالهم صدقه تطهرهم وتزکیهم بها و صل علیهم ان صلواتک سکن لهم والله سمیع علیم 103 الم یعلموا ان الله هو یقبل التوبه عن عباده ویاخذ الصدقات ......(توبه -103.104)

2-توجه به ارتباط معنایی کلمات

نمونه های دیگر:
واما من خاف مقام ربه ونهی النفس عن الهوی . فان الجنه هی الماوی (نازعات40-41)

بلی من کسب سیئه واحاطت به خطیئته فاولئک اصحاب النار هم فیها خالدون . والذین امنوا وعملوا الصالحات اولئک اصحاب الجنه هم فیها خالدون .(بقره 80-81)

افریتم ما تمنون . ءانتم تخلقونه (58واقعه )

افرءیتم ما تحرثون . ءانتم تزرعونه ام نحن الزارعون . لونشاء لجعلناه حطاما فظلتم تفکهون (واقعه 63الی65)

افرءیتم الماء الذی تشربون . ء انتم انزلتموه من المزن ام نحن المنزلون . لو نشاء جعلناه اجاجا فلولا تشکرون (واقعه 68-69)
3- توجه به وقف وابتداء
برای تشخیص بهتر درهرمورد ، به دو آیه ی مشابه ولی متفاوت از لحاظ وقف و وصل ، اشاره می کنیم .

وجعل لکم السمع والابصاروالافده (لا) لعلکم تشکرون (نحل -78)
وجعل لکم السمع والابصار والافده (صلی) قلیلا ما تشکرون ( ملک-23)

این عبارات در چند فراز قرآنی آمده است ، ولی تنها جایی که نباید وقف کرد مورداول- سوره نحل است . چرا که درصورت وقف ، علاوه بر وقف نادرست ، ممکن است درتشخیص ادامه ی عبارت ، دچارمشکل شویم وبه تلاوت موارد مشابه بپردازیم .

نمونه های دیگر :

قالوا ادع لنا ربک یبین لنا ماهی **** ان البقر تشابه علینا و انا ان شاء الله لمهتدون (بقره -70)
قالوا ادع لنا ربک یبین لنا ماهی (ج) قال انه ، یقول انها بقره لا فارض ولا بکر عوان بین ذلک فافعلوا ما تومرون (بقره-68)


اولم یسیروا فی الارض فینظروا کیف کان عاقبه الذین من قبلهم **** وکانوا اشد منهم قوه (ج) (فاطر-43)
اولم یسیروا فی الارض فینظروا کیف کان عاقبه الذین من قبلهم (ج) کانوا اشد منهم قوه (روم -8)


او عجبتم ان جاءکم ذکر من ربکم علی رجل منکم لینذرکم **** ولتتقوا و لعلکم ترحمون (اعراف -63)
او عجبتم ان جاءکم ذکر من ربکم علی رجل منکم لینذرکم(ج) واذکروا اذ جعلکم خلفاء من بعد قوم نوح (اعراف-68)


وقال الملک ائتونی به **** استخلصه لنفسی فلما کلمه قال انک الیوم لدینا مکین امین (یوسف-54)
وقال الملک ائتونی به (صلی) فلما جاءه الرسول قال ارجع الی ربک فسئله مابال النسوه التی قطعن ایدیهن ان ربی بکیدهن علیم (یوسف-50)


ساء مثلا القوم الذین کذبوا بایتنا **** وانفسهم کانوا یظلمون (اعراف-177)
ذلک مثل القوم الذین کذبوا بایتنا(ج) فاقصص القصص لعلهم یتفکرون (اعراف-176)


4- توجه به تقدم وتاخرآیه دریک سوره
صُمٌّ بُكْمٌ عُمْيٌ فَهُمْ لَا يَرْجِعُونَ (بقره-18)
صُمٌّ بُكْمٌ عُمْيٌ فَهُمْ لَا يَعْقِلُونَ (بقره-171)
برخی از عبارات ویاآیات دریک سوره با فاصله ی یک یاچند صفحه از یکدیگر وباتفاوت هایی جزیی تکرارشده اند دراین موراد می توان تقدم وتاخر آیات را علامتی برای شناسایی دقیق دانست.

وَاتَّقُوا يَوْمًا لَا تَجْزِي نَفْسٌ عَنْ نَفْسٍ شَيْئًا وَلَا يُقْبَلُ مِنْهَا شَفَاعَةٌ وَلَا يُؤْخَذُ مِنْهَا عَدْلٌ وَلَا هُمْ يُنْصَرُونَ ﴿48- بقره﴾
وَاتَّقُوا يَوْمًا لَا تَجْزِي نَفْسٌ عَنْ نَفْسٍ شَيْئًا وَلَا يُقْبَلُ مِنْهَا عَدْلٌ وَلَا تَنْفَعُهَا شَفَاعَةٌ وَلَا هُمْ يُنْصَرُونَ ﴿123-بقره )


وَلَوْلَا فَضْلُ اللَّهِ عَلَيْكُمْ وَرَحْمَتُهُ وَأَنَّ اللَّهَ تَوَّابٌ حَكِيمٌ ﴿10-نور﴾
وَلَوْلَا فَضْلُ اللَّهِ عَلَيْكُمْ وَرَحْمَتُهُ وَأَنَّ اللَّهَ رَءُوفٌ رَحِيمٌ ﴿20-نور﴾

5- توجه به تقدم وتاخر آیه درچندسوره :
إِنَّ الَّذِينَ آمَنُوا وَالَّذِينَ هَادُوا وَالنَّصَارَى وَالصَّابِئِينَ (62-بقره)
إِنَّ الَّذِينَ آمَنُوا وَالَّذِينَ هَادُوا وَالصَّابِئُونَ وَالنَّصَارَى (68-مائده)
إِنَّ الَّذِينَ آمَنُوا وَالَّذِينَ هَادُوا وَالصَّابِئِينَ وَالنَّصَارَى (حج-17)

به دلیل تشابه درجابجایی کلمات (مشخص شده با رنگ سبز ) درسوره های مختلف چنانچه به تقدم وتاخر سوره ها وقرارگرفتن آنهادر قرآن توجه شود تشخیص صحیح آنها آسان خواهدبود.

نمونه های دیگر :
وَلا تَقُولُوا لِمَنْ يُقْتَلُ فِي سَبِيلِ اللَّهِ أَمْوَاتٌ بَلْ أَحْيَاءٌ وَلَكِنْ لا تَشْعُرُونَ (١٥٤- بقره)
وَلا تَحْسَبَنَّ الَّذِينَ قُتِلُوا فِي سَبِيلِ اللَّهِ أَمْوَاتًا بَلْ أَحْيَاءٌ عِنْدَ رَبِّهِمْ يُرْزَقُونَ (١٦٩- آل عمران)

وَاللَّهُ أَعْلَمُ بِمَا يَكْتُمُونَ (١٦٧- آل عمران)
وَاللَّهُ أَعْلَمُ بِمَا كَانُوا يَكْتُمُونَ (٦١- مائده)


وَإِمَّا يَنْزَغَنَّكَ مِنَ الشَّيْطَانِ نَزْغٌ فَاسْتَعِذْ بِاللَّهِ إِنَّهُ سَمِيعٌ عَلِيمٌ (٢٠٠- اعراف)
وَإِمَّا يَنْزَغَنَّكَ مِنَ الشَّيْطَانِ نَزْغٌ فَاسْتَعِذْ بِاللَّهِ إِنَّهُ هُوَ السَّمِيعُ الْعَلِيمُ (٣٦- فصلت)
ادامه دارد

6- توجه به ضمائر

وَاقْتُلُوهُمْ حَيْثُ ثَقِفْتُمُوهُمْ وَأَخْرِجُوهُمْ مِنْ حَيْثُ أَخْرَجُوكُمْ (190- بقره)
به دلیل هم وزن بودن ضمائر از لحاظ حروف وتکرارزیاد آنها دربرخی آیات ، احتمال جابجایی آنها زیاد است بنابراین برای تشخیص صحیح ضمائر درمواضع خود باید ازنظر معنا توجه ویژه ای بدانها داشت .

نمونه های دیگر :

لَعَلَّهُمْ يَرْشُدُونَ - لَعَلَّهُمْ یتَفَكَّرُونَ - لَعَلَّهُمْ يَتَذَكَّرُونَ
لَعَلَّكُمْ تَتَفَكَّرُونَ - وَلَعَلَّكُمْ تَهْتَدُونَ - لَعَلَّكُمْ تَشْكُرُونَ

رابطه ای "کم " با "ت" مضارع مخاطی
إِنْ يَتَّبِعُونَ إِلا الظَّنَّ وَإِنْ هُمْ إِلا يَخْرُصُونَ (١١٦- انعام)
إِنْ تَتَّبِعُونَ إِلا الظَّنَّ وَإِنْ أَنْتُمْ إِلا تَخْرُصُونَ (١٤٨- انعام)

لَنُنَجِّيَنَّهُ وَأَهْلَهُ إِلا امْرَأَتَهُ كَانَتْ مِنَ الْغَابِرِينَ (٣٢- عنکبوت)
إِنَّا مُنَجُّوكَ وَأَهْلَكَ إِلا امْرَأَتَكَ كَانَتْ مِنَ الْغَابِرِينَ (٣٣- عنکبوت)

فِيمَا كَانُوا فِيهِ يَخْتَلِفُونَ (١١٣- بقره)
فِيمَا كُنْتُمْ فِيهِ تَخْتَلِفُونَ (٦٩-حج)

وَلَقَدْ مَنَنَّا عَلَى مُوسَى وَهَارُونَ (١١٤)وَنَجَّيْنَاهُمَا وَقَوْمَهُمَا مِنَ الْكَرْبِ الْعَظِيمِ (١١٥- صافات)
وَتَرَكْنَا عَلَيْهِمَا فِي الآخِرِينَ (١١٩)إِنَّهُمَا مِنْ عِبَادِنَا الْمُؤْمِنِينَ (١٢٢- صافات)

قَالَ يَا مَرْيَمُ أَنَّى لَكِ هَذَا قَالَتْ هُوَ مِنْ عِنْدِ اللَّهِ .......(37- بقره)

7- توجه به صرف ونحو

وَإِنَّهَا لَكَبِيرَةٌ إِلا عَلَى الْخَاشِعِينَ (٤٥- بقره)
وَإِنْ كَانَتْ لَكَبِيرَةً إِلا عَلَى الَّذِينَ هَدَى اللَّهُ ................(143- بقره)
باآگاهی ازعلم صرف ونحو می توان به تشخیص درست برخی آیات پرداخت مانند این که درآیه ی اول "کبیرة" خبر برای "إِنَّ" است وبنابراین مرفوع می شود ودرآیه ی دوم "کبیرة" خبر برای "کان" ازافعال ناقصه است وبنابراین منصوب میشود.

نمونه های دیگر :

وَاتَّبَعُوا مَا تَتْلُو الشَّيَاطِينُ عَلَى مُلْكِ سُلَيْمَانَ وَمَا كَفَرَ سُلَيْمَانُ وَلَكِنَّ الشَّيَاطِينَ ..............(102- بقره)

فَأَخْرَجْنَا بِهِ ثَمَرَاتٍ مُخْتَلِفًا أَلْوَانُهَا وَمِنَ الْجِبَالِ جُدَدٌ بِيضٌ وَحُمْرٌ مُخْتَلِفٌ .............(27- فاطر)

8- استفاده از ترتیب اعراب کلمات

رَبِّ السَّمَاوَاتِ وَالأرْضِ وَمَا بَيْنَهُمَا الرَّحْمَنِ لا يَمْلِكُونَ مِنْهُ خِطَابًا (٣٧-نبا)

درفرازهایی ازقرآن بسیاری ازکلمات به صورت تکراری آمده است که ممکن است حرکات این کلمات باتوجه به نقش آن کلمه درهرآیه باهم متفاوت باشد یکی ازبهترین راههای تشخیص صحیح اعراب کلمات (به جزدانستن صرف ونحو) تشخیص ویژگی های کلمه موردنظر درمقابل سایرکلمات آیه است مانندمثال بالا برای تشخیص حرکت کسره ی کلمه "الرحمن" اگر حرکت کسره ی کلمات "رب السموات والارض" را به ذهن بسپاریم دیگرکلمه رابا حرکت ضمه نخواهیم خواند.

نمونه ای دیگر :

سُبْحَانَ اللَّهِ عَمَّا يَصِفُونَ (٩١)عَالِمِ الْغَيْبِ وَالشَّهَادَةِ فَتَعَالَى عَمَّا يُشْرِكُونَ (٩٢- مومنون)
درخصوص آیات 91و 92 سوره ی مومنون یک نکته ی ظریف وجوددارد وآن این که دربسیاری ازآیات قرآن عبارت "سبحان الله عما یصفون" به صورت "سبحان الله عما یشرکون" آمده است ودرسراسر قرآن به جزاین فراز کلمه ی "عالم" باحرکت ضمه آمده است حال اگرمعادله ی زیر را درنظرداشته باشیم این موارد را درست تلفظ خواهیم کرد.

اگربه فتحه ی حرف "ی" درکلمه ی "یصفون" وکسره ی حرف "م" درکلمه ی "عالم" ونیزضمه ی حرف "ی" درکلمه ی "یشرکون" دقت کنیم ،یک تناسب حرکتی درآن می بینیم که عبارت است ازرعایت ردیف اعراب - فتحه ، کسره ، ضمه دراین کلمات.
بارعایت این تناسب ، کلمه ی "یصفون" را "یشرکون" نخواهیم خواند ،کلمه ی "عالم" راباضمه نخواهیم گفت وبه جای کلمه ی "یشرکون" نیز "یصفون " نمی گوییم.

نمونه های دیگر :

اللَّهَ رَبَّكُمْ وَرَبَّ آبَائِكُمُ الأوَّلِينَ (١٢٦- صافات)

وَقَوْلِهِمْ إِنَّا قَتَلْنَا الْمَسِيحَ عِيسَى ابْنَ مَرْيَمَ رَسُولَ اللَّهِ ..........(157-نساء)
إِنَّمَا الْمَسِيحُ عِيسَى ابْنُ مَرْيَمَ رَسُولُ اللَّهِ وَكَلِمَتُهُ ...................(171-نساء)

سَبْعَ بَقَرَاتٍ سِمَانٍ يَأْكُلُهُنَّ سَبْعٌ عِجَافٌ وَسَبْعَ سُنْبُلاتٍ خُضْرٍ وَأُخَرَ يَابِسَاتٍ ....(43- یوسف)
سَبْعِ بَقَرَاتٍ سِمَانٍ يَأْكُلُهُنَّ سَبْعٌ عِجَافٌ وَسَبْعِ سُنْبُلاتٍ خُضْرٍ وَأُخَرَ يَابِسَاتٍ .....(46-یوسف)

ذَرَّةٍ فِي الأرْضِ وَلا فِي السَّمَاءِ وَلا أَصْغَرَ مِنْ ذَلِكَ وَلا أَكْبَرَ إِلا فِي كِتَابٍ مُبِينٍ (٦١-یونس)
ذَرَّةٍ فِي السَّمَاوَاتِ وَلا فِي الأرْضِ وَلا أَصْغَرُ مِنْ ذَلِكَ وَلا أَكْبَرُ إِلا فِي كِتَابٍ مُبِينٍ (٣-سبا)

9- توجه به نقطه ها

لِيُثْبِتُوكَ أَوْ يَقْتُلُوكَ أَوْ يُخْرِجُوكَ ................(30- انفال)
دربعضی آیات ، برخی ازکلمات هم وزن ولی متفاوت ، پشت سرهم آمده است که ممکن است درتشخیص آنها دچاراشکال شویم . درآیه ی بالا ، اگربه تعدادنقطه های فاءالفعل (حروف بعداز"ی" مضارع) این سه کلمه دقت کنیم می بیبینم که این کلمات هرکدام به ترتیب 1،2،3 نقطه دارند(ث ق خ)
با درنظرداشتن این تناسب هیچ گاه درتشخیص صحیح کلمات درآیات دچارشک وتردید نمی شویم.

10- درنظرداشتن انواع مد

وَطَهِّرْ بَيْتِيَ لِلطَّائِفِينَ وَالْقَائِمِينَ وَالرُّكَّعِ السُّجُودِ (٢٦-حج)
وَيَذْكُرُوا اسْمَ اللَّهِ فِي أَيَّامٍ مَعْلُومَاتٍ ........(28- حج)
وجودعلامت مددربرخی ازآیات ،سبب تشخیص درست کلمات تکراری می شود. به عنوان نمونه ،آیه ی 28سوره ی مبارکه حج و آیه ی 34 همین سوره عبارت "یذکروا اسم الله" باهم مشابه است وهمین تشابه ممکن است سبب تداخل دو آیه بایکدیگرشود بنابراین برای تشخیص جایگاه درست این عبارت اگربه وجود "مد" درکلمات "للطائفین والقائمین" (آیه ی 26) دقت کنیم خواهیم دید که کلمه ی پس ازعبارت "یذکروا اسم الله" درآیه ی 28 نیز دارای "مد" است وباتوجه به نزدیکی این دو آیه باهم می توانیم با برقراری ارتباط به سبب وجود "مد" احتمال پیش آمدن اشتباه را ازبین ببریم.
هم چنین پایان آیه ی 28 نیز بابخشی از آیه ی 36همین سوره به جهت وجود عبارت "فکلوا منها واطعموا" دارای اشتراک است . برای تشخیص صحیح این عبارت درجای خود وگفتن عبارت "البائس الفقیر" درزمان تلاوت آیه ی28 با در نظر داشتن "مد" درکلمه ی "فی" درهمین آیه وارتباط آن باقبل ازخودش درکلمات "الطائفین والقائمین" که درهمان صفحه آمده است می توان ازتداخل آیه ی 28و36 نیز جلوگیری کرد.
ادامه دارد

11- توجه به تنوین ها
وَلَمَّا جَاءَهُمْ كِتَابٌ مِنْ عِنْدِ اللَّهِ مُصَدِّقٌ لِمَا مَعَهُمْ وَ .............(89- بقره)
چه بسیار مشاهده شده است که بسیاری ازحافظان تازه کار،هنگام پاسخ گویی به آیه ی 98سوره ی بقره کلمه ی "مصدق" را اشتباها "مصدقا" تلاوت میکنند زیرا درچندسطر بعددرایه ی 19کلمه "مصدقا" امده است .بنابراین جهت رفع این اشکال،اگربین کلمه ی "کتاب" وکلمه ی "مصدق" درآیه ی 98 دقت کنیم هردوکلمه یک نوع تنوین دارندبادرنظر داشتن این اشتراک می توان ازبروزاشکال درتلفظ درست تنوین درکلمه ی"مصدق" جلوگیری کرد.

نمونه های دیگر:

شَرَابٌ مُخْتَلِفٌ أَلْوَانُهُ فِيهِ شِفَاءٌ لِلنَّاسِ ............ (٦٩-نحل)

وَالنُّجُومَ مُسَخَّرَاتٍ بِأَمْرِهِ ...................(٥٤- اعراف)

وَالنُّجُومُ مُسَخَّرَاتٌ بِأَمْرِهِ ............... (١٢- نحل)

12- توجه به ارتباط قبل یابعدآیه
وَلَقَدْ كُنْتُمْ تَمَنَّوْنَ الْمَوْتَ ..................(١٤٣- آل عمران)
وَمَا كَانَ لِنَفْسٍ أَنْ تَمُوتَ إِلا بِإِذْنِ اللَّهِ......................... (١٤٥-آل عمران)


وَلَوْ شَاءَ رَبُّكَ لآمَنَ ..................... (٩٩- یونس)
وَمَا كَانَ لِنَفْسٍ أَنْ تُؤْمِنَ إِلا بِإِذْنِ اللَّهِ ...............(١٠٠- یونس)

وجودرابطه ای لفظی بین بعضی کلمات که با فاصله ی یکی دوایه درپی می آیندمیتواند مارادرجهت تشخیص درست آیات مشابه هدایت کند.به عنوان نمونه بادقت درایه ی 145 سوره ی ال عمران می بینیم که این ایه تاحدزیادی شبیه به ایه 100 سوره ی یونس است .بادقت درایه ی 143و145 سوره ی ال عمران باتوجه به رابطه ی لفظی بین کلمه ی "الموت" و "تموت" می توان از تلاوت نادرست کلمه ی"تومن " درسوره ی یونس جلوگیری کرد. هم چنین کلمه ی "لامن" درایه ی 99 سورهی یونس را می توان مرتبط باکلمه ی "تومن" درایه ی 100 دانست.

نمونه های دیگر:

أَوَلَمْ يَرَوْا كَيْفَ يُبْدِئُ اللَّهُ الْخَلْقَ ................ (١٩- عنکبوت)
فَانْظُرُوا كَيْفَ بَدَأَ الْخَلْقَ ............... (٢٠- عنکبوت)

إِنَّهُمْ كَانُوا قَوْمَ سَوْءٍ فَاسِقِينَ (٧٤-انبیاء)
إِنَّهُمْ كَانُوا قَوْمَ سَوْءٍ فَأَغْرَقْنَاهُمْ أَجْمَعِينَ (٧٧- انبیاء)

13- استفاده از سیر ترتیبی آیات مشابه دریک سوره ورعایت نظم وترتیب آن

قَالَ إِنَّكَ لَنْ تَسْتَطِيعَ مَعِيَ صَبْرًا (٦٧- کهف)
قَالَ أَلَمْ أَقُلْ إِنَّكَ لَنْ تَسْتَطِيعَ مَعِيَ صَبْرًا (٧٢-کهف)
قَالَ أَلَمْ أَقُلْ لَكَ إِنَّكَ لَنْ تَسْتَطِيعَ مَعِيَ صَبْرًا (٧٥- کهف)
عبارت های آیات تکراری ممکن است همواره به طورکامل شبیه به هم نباشند وبا تغییراتی جزیی به صورت متوالی دریک سوره امده باشندیکی ازبهترین راههای تشخیص جایگاه درست این عبارات توجه به تعدادکلمات وموقعیت مکانی ایات درصفحه
می باشد.
چنانچه درایات بالا به ترتیب درهرایه کلمه یاکلماتی به ایه اضافه شده است .باتوجه به این موضوع می توان دریافت که ایه ی دوم ،نسبت به ایه ی اول دوکلمه "الم اقل" و ایه ی سوم نسبت به ایه ی دوم یک کلمه "لک" بیشتردارند. بنابراین دراین ایات هرچه پیش می رویم کلمات آن بیشترمی شودوبادرنظرداشت این ویژگی می توان ازپیش امدن اشتباه وتداخل این ایات درزمان پاسخگویی پیشگیری کرد.

نمونه های دیگر:

حَتَّى إِذَا جَاءُوهَا فُتِحَتْ أَبْوَابُهَا وَقَالَ لَهُمْ خَزَنَتُها.............. (٧١- زمر)
حَتَّى إِذَا جَاءُوهَا وَ فُتِحَتْ أَبْوَابُهَا وَقَالَ لَهُمْ خَزَنَتُهَا...........(٧٣- زمر)
أَأَمِنْتُمْ مَنْ فِي السَّمَاءِ ............. (١٦)أَمْ أَمِنْتُمْ مَنْ فِي السَّمَاءِ .............. (١٧- ملک)
ادامه دارد..........

14- استفاده از سیر ترتیبی آیات مشابه دردوسوره

این راهکار نیزمانند راهکار پشین است بااین تفاوت که درباره ی آیات مشابهی است که دردوسوره قراردارند.
وَلَمَّا جَاءَتْ رُسُلُنَا لُوطًا سِيءَ بِهِمْ وَضَاقَ بِهِمْ ذَرْعًا وَقَالَ هَذَا يَوْمٌ عَصِيبٌ (٧٧-هود)
وَلَمَّا أَنْ جَاءَتْ رُسُلُنَا لُوطًا سِيءَ بِهِمْ وَضَاقَ بِهِمْ ذَرْعًا وَقَالُوا لا تَخَفْ وَلا تَحْزَنْ .......... (33-عنکبوت)
يُرِيدُ أَنْ يُخْرِجَكُمْ مِنْ أَرْضِكُمْ فَمَاذَا تَأْمُرُونَ (١١٠- اعراف)
يُرِيدُ أَنْ يُخْرِجَكُمْ مِنْ أَرْضِكُمْ بِسِحْرِهِ فَمَاذَا تَأْمُرُونَ (٣٥-شعراء)

15- ارتباط کلمات با آغاز صفحه

أَمَّنْ يَبْدَأُ الْخَلْقَ ثُمَّ يُعِيدُهُ وَمَنْ يَرْزُقُكُمْ مِنَ السَّمَاءِ وَالأرْضِ أَإِلَهٌ مَعَ اللَّهِ قُلْ هَاتُوا بُرْهَانَكُمْ إِنْ كُنْتُمْ صَادِقِينَ (٦٤-نمل)
وَمَا مِنْ غَائِبَةٍ فِي السَّمَاءِ وَالأرْضِ إِلا فِي كِتَابٍ مُبِينٍ (٧٥-نمل)
برای تشخیص درست بعضی از کلمات مشابه که گاهی به صورتهای مختلف دراواسط یااواخر صفحات قراردارند درصورت امکان می توان آن کلمات را باکلمات مشابه درآغازصفحه رمزگذاری کرد. به عنوان نمونه برای تلفظ صحیح کلمه ی "السماء" درآیه ی پایین صفحه که ممکن است به صورت "السماوات" نیزبه ذهن بیاید اگرآیه ی اول همین صفحه (383) موردتوجه قرار دهیم . باکلمه ی "السماء" روبه رو می شویم . تکرار این کلمه "السماء" دریک صفحه سبب خواهدشدکه درتشخیص آن درپایین صفحه دچارتردیدنشویم.

نمونه های دیگر:

وَبَدَا لَهُمْ سَيِّئَاتُ مَا كَسَبُوا وَحَاقَ بِهِمْ مَا كَانُوا بِهِ يَسْتَهْزِئُونَ (٤٨-زمر)
فَأَصَابَهُمْ سَيِّئَاتُ مَا كَسَبُوا وَالَّذِينَ ظَلَمُوا مِنْ هَؤُلاءِ سَيُصِيبُهُمْ سَيِّئَاتُ مَا كَسَبُوا وَمَا هُمْ بِمُعْجِزِينَ (٥١- زمر)


أَلَمْ تَرَ أَنَّ اللَّهَ سَخَّرَ لَكُمْ مَا فِي الأرْضِ وَالْفُلْكَ تَجْرِي فِي الْبَحْرِ بِأَمْرِهِ وَيُمْسِكُ السَّمَاءَ ......... (٦٥-حج)
أَلَمْ تَعْلَمْ أَنَّ اللَّهَ يَعْلَمُ مَا فِي السَّمَاءِ وَالأرْضِ .............. (٧٠- حج)

16- رعایت ترتیب متعارف حروف الفبا

وَلَقَدْ أَنْذَرَهُمْ بَطْشَتَنَا فَتَمَارَوْا بِالنُّذُرِ (٣٦)وَلَقَدْ رَاوَدُوهُ عَنْ ضَيْفِهِ فَطَمَسْنَا أَعْيُنَهُمْ فَذُوقُوا عَذَابِي وَنُذُرِ (٣٧)وَلَقَدْ صَبَّحَهُمْ بُكْرَةً عَذَابٌ مُسْتَقِرٌّ (٣٨- قمر)
هنگام پاسخگویی رعایت ترتیب آیاتی که آغاز آنها به طورکامل شبیه هم است می تواند کارحافظ رابامشکل مواجه کند. یکی از بهترین راههای رعایت ترتیب صحیح آنها ، توجه به حرف پس ازکلمات مشابه است .
درآیات بالا چنان که می بینید ، حروف پس ازکلمه ی "لقد" که درهرسه آیه درپی هم آمده ، به ترتیب حروف الفبا – ء – ر – ص است درنظرداشتن این تناسب کمک زیادی به دقت واطمینان حافظ درزمان پاسخ گویی می کند .

نمونه های دیگر :

وَاتَّبَعَ مِلَّةَ إِبْرَاهِيمَ حَنِيفًا وَاتَّخَذَ اللَّهُ إِبْرَاهِيمَ خَلِيلا (١٢٥- نساء)


فَيُقْسِمَانِ بِاللَّهِ إِنِ ارْتَبْتُمْ ............ (١٠٦- مائده )
فَيُقْسِمَانِ بِاللَّهِ لَشَهَادَتُنَا ............ (- مائده ١٠٧)


وَلا يَجْرِمَنَّكُمْ شَنَآنُ قَوْمٍ أَنْ صَدُّوكُمْ ............. (٢-مائده)
وَلا يَجْرِمَنَّكُمْ شَنَآنُ قَوْمٍ عَلَى ........... (٨- مائده )


وَالْخَامِسَةُ أَنَّ لَعْنَةَ اللَّهِ عَلَيْهِ إِنْ كَانَ مِنَ الْكَاذِبِينَ (٧- نور)
وَالْخَامِسَةَ أَنَّ غَضَبَ اللَّهِ عَلَيْهَا إِنْ كَانَ مِنَ الصَّادِقِينَ (٩- نور)
ادامه دارد...............

b]17- توجه به جابجایی کلمات درآیات مشابه

لا يَقْدِرُونَ عَلَى شَيْءٍ مِمَّا كَسَبُوا.......(بقره -264)
لا يَقْدِرُونَ مِمَّا كَسَبُوا عَلَى شَيْءٍ .........(ابراهیم -18)

برای تشخیص این گونه آیات ، بهتراست یک موردآن راعلامت گذاری کنیدوبه طورکامل به ذهن بسپاریددراین صورت آیه ی دیگرخودبه خودتشخیص داده می شود.

نمونه های دیگر :

وَمَا أُهِلَّ بِهِ لِغَيْرِ اللَّهِ...........(بقره -173)
وَمَا أُهِلَّ لِغَيْرِ اللَّهِ بِهِ............(مائده -3)


تَرَى الْفُلْكَ مَوَاخِرَ فِيهِ.........(نحل-14)
وَتَرَى الْفُلْكَ فِيهِ مَوَاخِرَ.........(فاطر-12)


تِلْكَ آيَاتُ الْكِتَابِ وَقُرْآنٍ مُبِينٍ (حجر-1)
تِلْكَ آيَاتُ الْقُرْآنِ وَكِتَابٍ مُبِينٍ (نمل -1)

إِنَّ الَّذِينَ آمَنُوا وَهَاجَرُوا وَجَاهَدُوا بِأَمْوَالِهِمْ وَأَنْفُسِهِمْ فِي سَبِيلِ اللَّهِ .........(انفال-72)
الَّذِينَ آمَنُوا وَهَاجَرُوا وَجَاهَدُوا فِي سَبِيلِ اللَّهِ بِأَمْوَالِهِمْ وَأَنْفُسِهِمْ .............(توبه-20)

18- توجه به وزن وقافیه ی آخرآیات

بَلِ الَّذِينَ كَفَرُوا يُكَذِّبُونَ (٢٢)وَاللَّهُ أَعْلَمُ بِمَا يُوعُونَ (انشقاق-23)
بَلِ الَّذِينَ كَفَرُوا فِي تَكْذِيبٍ (١٩)وَاللَّهُ مِنْ وَرَائِهِمْ مُحِيطٌ (بروج -20)

بعضی از آیات ازنظرمعنامانندهم ،ولی ازنظروزن وقافیه ی کلمات پایانی آیات بایکدیگرمتفاوتنداگربه وزن کلمات سوره ای که درحال خواندن آن هستیم توجه کنیم تشخیص درست آیات آسانترمی شود. به عنوان مثال ،چنانچه درآیات مشابه سوره های انشقاق وبروج دقت کنیدمی بینیدکه اکثرآیات سوره ی بروج باحروف قلقله پایان می پذیرد.این خود به عنوان یک نشانه ،مارادرشناسایی درست آیات مشابه درسوره ی انشقاق که فاقداین ویژگی است یاری می کند . بنابراینن هنگام تلاوت سوره ی بروج آیاتی رامی خوانیم که باحروف قلقله پایان می پذیرد.
نمونه های دیگر:

وَأُزْلِفَتِ الْجَنَّةُ لِلْمُتَّقِينَ (٩٠-شعراء)
وَأُزْلِفَتِ الْجَنَّةُ لِلْمُتَّقِينَ غَيْرَ بَعِيدٍ (٣١-ق)


قَالُوا يَا مُوسَى إِمَّا أَنْ تُلْقِيَ وَإِمَّا أَنْ نَكُونَ نَحْنُ الْمُلْقِينَ (١١٥-اعراف)
قَالُوا يَا مُوسَى إِمَّا أَنْ تُلْقِيَ وَإِمَّا أَنْ نَكُونَ أَوَّلَ مَنْ أَلْقَى (٦٥-طه)


إِنَّ اللَّهَ لا يُحِبُّ مَنْ كَانَ مُخْتَالا فَخُورًا (٣٦-نساء)
إِنَّ اللَّهَ لا يُحِبُّ كُلَّ مُخْتَالٍ فَخُورٍ (١٨-لقمان)

وَمَا يُدْرِيكَ لَعَلَّ السَّاعَةَ قَرِيبٌ (١٧-شوری)
وَمَا يُدْرِيكَ لَعَلَّ السَّاعَةَ تَكُونُ قَرِيبًا (٦٣-احزاب)

19- درنظرداشتن تغییرات جزیی حرف یاکلمه درآیات مشابه

فَمَنْ كَانَ مِنْكُمْ مَرِيضًا ........(184-بقره)
وَمَنْ كَانَ مَرِيضًا ........(185-بقره)
فَمَنْ كَانَ مِنْكُمْ مَرِيضًا أَوْ بِهِ أَذًى .......(196-بقره)

وَكُلا مِنْهَا رَغَدًا حَيْثُ شِئْتُمَا ............(35-بقره)
فَكُلُوا مِنْهَا حَيْثُ شِئْتُمْ رَغَدًا ........(58- بقره)
فَكُلا مِنْ حَيْثُ شِئْتُمَا ........(19- اعراف)

20- اتصال باتوجه به حروف مشترک دریک آیه

فَأَرَادُوا بِهِ كَيْدًا فَجَعَلْنَاهُمُ الأسْفَلِينَ (٩٨- صافات)

برای تشخیص درست برخی کلمات که ممکن است درآیات دیگربه شکلهای گونه گونی بیایندمی توان یکی ازحروف کلمه ی مشابه رابایکی ازحروف پیشین مانندخودش درهمان آیه مشترک گرفت .

نمونه های دیگر:

فَإِذْ لَمْ تَفْعَلُوا وَتَابَ اللَّهُ عَلَيْكُمْ فَأَقِيمُوا الصَّلاةَ..... (13- مجادله)
لا يَسْتَطِيعُونَ نَصْرَهُمْ وَهُمْ لَهُمْ جُنْدٌ مُحْضَرُونَ (٧٥-یس)


تِلْكَ حُدُودُ اللَّهِ فَلا تَقْرَبُوهَا كَذَلِكَ يُبَيِّنُ اللَّهُ آيَاتِهِ لِلنَّاسِ لَعَلَّهُمْ يَتَّقُونَ (١٨٧-بقره)
وَاللَّهُ يَدْعُو إِلَى الْجَنَّةِ وَالْمَغْفِرَةِ بِإِذْنِهِ وَيُبَيِّنُ آيَاتِهِ لِلنَّاسِ لَعَلَّهُمْ يَتَذَكَّرُونَ (٢٢١-بقره)

21- اتصال باتوجه به حروف مشترک دردوطرف آیه

وَلِيًّا وَلا نَصِيرًا (٨٩-نساء)
إِلا الَّذِينَ يَصِلُونَ .......... لَكُمْ عَلَيْهِمْ سَبِيلا (٩٠-نساء) سَتَجِدُونَ آخَرِينَ ...........

کاربردزیادبرخی کلمات به عنوان آخرین کلمه ی آیه ، ممکن است سبب ایجادشک دریادآوری کلمه ی اول درآیه ی بعدی شود.برای رفع این مشکل می توان یکی ازحروف کلمه پایانی آیه ی قبل ویکی ازحروف کلمه ی آغازین آیه ی بعدرابه صورت مشترک درذهن سپرد. ماننداشتراک حرف (ص) دردوسوی آیه و همچنین حرف (س) دردوسوی آیه درمثال بالا.

نمونه های دیگر :

إِنْ كُنْتُمْ صَادِقِينَ (٦٤)قُلْ لا يَعْلَمُ ..........نمل
إِنْ كُنْتُمْ صَادِقِينَ (٧١)قُلْ عَسَى ..........نمل


وَبِالأسْحَارِ هُمْ يَسْتَغْفِرُونَ (١٨)وَفِي أَمْوَالِهِمْ حَقٌّ لِلسَّائِلِ وَالْمَحْرُومِ (١٩- ذاریات)

الَّذِينَ هُمْ عَلَى صَلاتِهِمْ دَائِمُونَ (٢٣)وَالَّذِينَ فِي أَمْوَالِهِمْ حَقٌّ مَعْلُومٌ (٢٤- معارج)

22-تشخیص کلمات اضافه بادرنظرداشتن کوتاهی یابلندی آیه

وَإِذَا تُتْلَى عَلَيْهِمْ آيَاتُنَا بَيِّنَاتٍ قَالُوا ........................ لَمَّا جَاءَهُمْ إِنْ هَذَا إِلا سِحْرٌ مُبِينٌ (٤٣- سبا)

وَإِذَا تُتْلَى عَلَيْهِمْ آيَاتُنَا بَيِّنَاتٍ قَالَ الَّذِينَ كَفَرُوا لِلْحَقِّ لَمَّا جَاءَهُمْ هَذَا سِحْرٌ مُبِينٌ (٧- احقاف)

دربرخی آیات ، بخش هایی مانندهم وجودداردکه ممکن است به جای یکدیگرخوانده شوند. ولی نکته جالب این که دربسیاری ازموارد آیات طولانی تر درقسمتهای مشابه باآیات کوتاه خود کلمه یاکلماتی نیزبیشتردارندکه می توان باتوجه به بلندتربودن آیه کلمه اضافه تررانیزبه خاطرسپرد.

نمونه های دیگر :

.................إِلَى أَرْذَلِ الْعُمُرِ لِكَيْلا يَعْلَمَ مِنْ بَعْدِ عِلْمٍ شَيْئًا ......... (٥-حج)
.................إِلَى أَرْذَلِ الْعُمُرِ لِكَيْ لا يَعْلَمَ بَعْدَ عِلْمٍ شَيْئًا .......... (٧٠-نحل)


وَأَلْقِ عَصَاكَ فَلَمَّا رَآهَا تَهْتَزُّ كَأَنَّهَا جَانٌّ وَلَّى مُدْبِرًا وَلَمْ يُعَقِّبْ يَا مُوسَى لا تَخَفْ إِنِّي لا يَخَافُ لَدَيَّ الْمُرْسَلُونَ (١٠-نمل)
وَأَنْ أَلْقِ عَصَاكَ فَلَمَّا رَآهَا تَهْتَزُّ كَأَنَّهَا جَانٌّ وَلَّى مُدْبِرًا وَلَمْ يُعَقِّبْ يَا مُوسَى أَقْبِلْ وَلا تَخَفْ إِنَّكَ مِنَ الآمِنِينَ (٣١-قصص)

23-شمارش کلمات مشابه آغازیامیانه ی آیات

وَإِذْ نَجَّيْنَاكُمْ ...................(٤٩-بقره) وَإِذْ فَرَقْنَا .............. (٥٠-بقره)
وَإِذْ وَاعَدْنَا ............... (٥١)ثُمَّ عَفَوْنَا ...................(٥٢)
وَإِذْ آتَيْنَا................. (٥٣)وَإِذْ قَالَ مُوسَى ........... (٥٤)
وَإِذْ قُلْتُمْ يَا مُوسَى ......... (٥٥)ثُمَّ بَعَثْنَاكُمْ مِنْ..... (٥٦)

درتعدادی ازصفحات قرآن بیشترآیات آن باکلمات مشابه آغازمی شودوهمین امرممکن است باعث جا انداختن یک یاچندآیه شود. برای پیشگیری ازاین مشکل بهتراست تعدادآیات مشابه درصفحه ی موردنظر راشمرده وبه خاطر بسپاریم تادرزمان پاسخ گویی بادرنظرداشتن ترتیب شماره ورعایت اولویت انها به تلاوت بپردازیم . درنمونه ی بالا (صفحه ی هشت سوره بقره ) غیرازآیه ی آخر، هشت آیه وجودداردکه شش آیه ازاین هشت آیه باعبارت "واذ" آغاز می شود وپس ازهرسه آیه که باعبارت "واذ" آغازمی شود آیه ی بعدی کلمه "ثم" آمده است .
بادرنظرداشتن این سیرو شمارش تعدادآیات مشابه آن می توان از جا افتادن احتمالی آیات پیشگیری کرد.

نمونه ی دیگر : (سوره ی بقره )

........إِبْرَاهِيمَ 1وَإِسْمَاعِيلَ2 ........ (١٢٥)
.......إِبْرَاهِيمَ1 وَإِسْمَاعِيلََ2 وَإِسْحَاقََ3 ...... (١٣٣)
.......إِبْرَاهِيمَ1 وَإِسْمَاعِيلََ2 وَإِسْحَاقَََ3 وَيَعْقُوبَ 4وَالأسْبَاطَ5 ...... (١٤٠)

دراین نمونه مورداول ان درصفحه ی نوزده قرارداردکه شامل دواسم است ومورددوم آن درصفحه ی بیست قرارداردوشامل سه اسم است ومورد بعدی درصفحه ی بیست ویک قرارداشته ودارای پنج اسم است درصورتی که موقعیت هرسه آیه یکسان ودرپایین صفحه است .
درنظرداشتن سیرافزایشی تعداداسامی باسیرافزایشی شماره ی صفحه سبب پشگیری ازایجاداشتباه خواهدشد.

نمونه ی دیگر :(سوره ی نمل)

أَمَّنْ خَلَقَ السَّمَاوَاتِ وَالأرْضَ ........ (٦٠)
أَمَّنْ جَعَلَ الأرْضَ .........................(٦١)
أَمَّنْ يُجِيبُ الْمُضْطَرَّ ......................(٦٢)
أَمَّنْ يَهْدِيكُمْ ..............................(٦٣)
أَمَّنْ يَبْدَأُ الْخَلْقَ ..........................(٦٤)

نمونه ی دیگر : (سوره ی روم )

وَمِنْ آيَاتِهِ أَنْ خَلَقَكُمْ ......... (٢٠)
وَمِنْ آيَاتِهِ أَنْ خَلَقَ لَكُمْ ....... (٢١)
وَمِنْ آيَاتِهِ خَلْقُ السَّمَاوَاتِ وَالأرْضِ ..... (٢٢)
وَمِنْ آيَاتِهِ مَنَامُكُمْ بِاللَّيْلِ ........(٢٣)
وَمِنْ آيَاتِهِ يُرِيكُمُ الْبَرْقَ ........ (٢٤)
وَمِنْ آيَاتِهِ أَنْ تَقُومَ السَّمَاءُ وَالأرْضُ ...... (٢٥)

25-رعایت ترتیب کلمات متفاوت درجمله های مشترک

"سوره ی مائده"


وَمَن لَّمْ يَحْكُم بِمَا أَنزَلَ اللّهُ فَأُوْلَـئِكَ هُمُ الْكَافِرُونَ"44"

وَمَن لَّمْ يَحْكُم بِمَا أنزَلَ اللّهُ فَأُوْلَـئِكَ هُمُ الظَّالِمُونَ "45"

وَمَن لَّمْ يَحْكُم بِمَا أَنزَلَ اللّهُ فَأُوْلَـئِكَ هُمُ الْفَاسِقُونَ"47"


درقرآن کریم آیاتی وجودداردکه قسمت پایانی آن دراغلب کلمات مشترکند ولی کلمات متفاوت نیزدارند حافظ قرآن کریم بایداین دسته ازآیات را شناسایی کندوبرای سهولت درتشخیص صحیح آنها برای هردسته رمزی تعیین کند تابه هنگام ارائه محفوظات بتواند کلمات متفاوت رابه آسانی در جای خوداداکند.

به عنوان نمونه درآیات بالابرای یاد آوری کلمه "کافرون" درپایان آیه ی44 می توان حرف "ک" درکلمه ی "یحکم " آغاز آیه رابه ذهن سپرد.

درآیه ی 45 نیز باتوجه به حرف "ص" درکلمه ی "تصدق" یاکلمه ی "قصاص" باحرف "ظ" درکلمه ی "الظالمون" به جهت هم خانواده بودن حرف "ص وظ " ازاشتباه پیشگیری میکند. درآیه ی 47 نیز حرف "ف" درکلمات "فیه" و "الفاسقون" را می توان درنظرگرفت.


نمونه های دیگر :"سوره ی نحل "

إِنَّ فِي ذَلِكَ لآيَةً لِّقَوْمٍ يَسْمَعُونَ"65"

إِنَّ فِي ذَلِكَ لآيَةً لِّقَوْمٍ يَعْقِلُونَ"67"
إِنَّ فِي ذَلِكَ لآيَةً لِّقَوْمٍ يَتَفَكَّرُونَ"69"

"ســوره ی انـعــام "

ذَلِكُمْ وَصَّاكُمْ بِهِ لَعَلَّكُمْ تَعْقِلُونَ"151"
ذَلِكُمْ وَصَّاكُم بِهِ لَعَلَّكُمْ تَذَكَّرُونَ"152"
ذَلِكُمْ وَصَّاكُم بِهِ لَعَلَّكُمْ تَتَّقُونَ"153"



26- توجه به وجود چندکلمه ی مانندهم دریک آیه

فَلِلَّهِ الحَمدُ رَبِّ السَّمَوَاتِ وَ رَبِّ الاَرضِ رَبِّ العَالَمِینَ "36"

ممکن است دربرخی آیات یک کلمه چندبارتکرارشده باشد وهمین امر سبب شود درهنگام تلاوت یکی ازکلمات تکراری فراموش شود وبه اصطلاح ازقلم بیفتد برای پیش گیری ازچنین اشکالی بهتراست تعدادکلمات تکراری این دسته آیات رابدانیم ودرهنگام پاسخگویی بادقت درتعدادآنها ازدرست خواندن خود اطمینان یابیم به عنوان نمونه درآیه ی کوتاه بالاکلمه "رب" سه بارتکرارشده است.


نمونه های دیگر :

فَإِن يَكْفُرْ بِهَا هَـؤُلاء فَقَدْ وَكَّلْنَا بِهَا قَوْمًا لَّيْسُواْ بِهَا بِكَافِرِينَ "89-انعام"
كَيْفَ يَكُونُ لِلْمُشْرِكِينَ عَهْدٌ عِندَ اللّهِ وَعِندَ رَسُولِهِ إِلاَّ الَّذِينَ عَاهَدتُّمْ عِندَ الْمَسْجِدِ الْحَرَام"7-توبه"

وَهُوَ الَّذِي يَتَوَفَّاكُم بِاللَّيْلِ وَيَعْلَمُ مَا جَرَحْتُم بِالنَّهَارِ ثُمَّ يَبْعَثُكُمْ فِيهِ لِيُقْضَى أَجَلٌ مُّسَمًّى ثُمَّ إِلَيْهِ مَرْجِعُكُمْ ثُمَّ يُنَبِّئُكُم بِمَا كُنتُمْ تَعْمَلُونَ"60-انعام"

وَاللّهُ جَعَلَ لَكُم مِّنْ أَنفُسِكُمْ أَزْوَاجًا وَجَعَلَ لَكُم مِّنْ أَزْوَاجِكُم بَنِينَ وَحَفَدَةً "72-نحل"

وَمَا لَكُم مِّن دُونِ اللّهِ مِنْ أَوْلِيَاء "113-هود"


مَا عَبَدْنَا مِن دُونِهِ مِن شَيْءٍ نَّحْنُ وَلا آبَاؤُنَا وَلاَ حَرَّمْنَا مِن دُونِهِ مِن شَيْءٍ"35-نحل"




نقل قول

27- شناسایی کلماتی که فقط مختص یک سوره هستند.

فَأَصْبَحُواْ فِي دِيَارِهِمْ جَاثِمِينَ"هود-67"

فَأَصْبَحُواْ فِي دِيَارِهِمْ جَاثِمِينَ"هود-94"

این فراز دربرخی ازسوره ها تکرارشده است ولی کلمه ی "دیارهم" تنها درسوره ی هودآمده ودرسوره های دیگرکلمه ی "دارهم" آمده است .توجه به این نکته سبب می شودکه هرگزاین دوکلمه رادرغیرسوره ی "هود" نخوانیم.


نمونه های دیگر : "سوره ی اعراف"

.....قَالَ يَا قَوْمِ اعْبُدُواْ اللّهَ مَا لَكُم مِّنْ إِلَـهٍ غَيْرُهُ قَدْ جَاءتْكُم بَيِّنَةٌ مِّن رَّبِّكُمْ......."73-اعراف"

.....قَالَ يَا قَوْمِ اعْبُدُواْ اللّهَ مَا لَكُم مِّنْ إِلَـهٍ غَيْرُهُ قَدْ جَاءتْكُم بَيِّنَةٌ مِّن رَّبِّكُمْ......."85-اعراف"


إِنَّ اللَّهَ لَقَوِيٌّ عَزِيزٌ....."حج-74"

إِنَّ اللَّهَ لَقَوِيٌّ عَزِيزٌ....."حج-40"



تِلْكَ مِنْ أَنبَاء الْغَيْبِ نُوحِيهَا إِلَيْكَ........"49-هود"


وَاعْلَمُواْ أَنَّمَا أَمْوَالُكُمْ وَأَوْلاَدُكُمْ فِتْنَةٌ وَأَنَّ اللّهَ عِندَهُ أَجْرٌ عَظِيمٌ..."28-انفال"


وَيَقُولُونَ مَتَى هَذَا الْفَتْحُ إِن كُنتُمْ صَادِقِينَ..."سجده -28"


ذَلِكَ بِمَا قَدَّمَتْ يَدَاكَ وَأَنَّ اللَّهَ لَيْسَ بِظَلَّامٍ لِّلْعَبِيدِ حج-10"


وَإِن يُكَذِّبُوكَ فَقَدْ كُذِّبَتْ رُسُلٌ مِّن قَبْلِكَ وَإِلَى اللَّهِ تُرْجَعُ الْأُمُورُ"فاطر-4"


......وَيَكُونَ الدِّينُ كُلُّهُ لِلّه......."انفال-39" 28- توجه به جایگاه آیات دربالاوپایین صفحه





يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُواْ كُونُواْ قَوَّامِينَ بِالْقِسْطِ شُهَدَاء لِلّهِ..........."نساء-135"
يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُواْ كُونُواْ قَوَّامِينَ لِلّهِ شُهَدَاء بِالْقِسْطِ......."مائده-8"


یکی ازاین دوآیه ی مشابه "آیه ی135" دربالای صفحه100 "سوره ی نساء" ودیگری "آیه ی8" درپایین صفحه 108 "سوره ی مائده" آمده است .
بادرنظرگرفتن تفاوت مکانی این دوآیه درصفحه وتوجه به آن درهنگام پاسخ گویی می توان ازجابه جاخواندن این دوآیه جلوگیری کرد.

نمونه های دیگر

سوره ی بقره "بالاوپایین صفحه ی 18"

كَذَلِكَ قَالَ الَّذِينَ لاَ يَعْلَمُونَ مِثْلَ قَوْلِهِمْ......"113"

كَذَلِكَ قَالَ الَّذِينَ مِن قَبْلِهِم مِّثْلَ قَوْلِهِمْ......"118"



سوره ی اعراف "بالا، وسط وپایین صفحه ی 156"

وَنَادَى أَصْحَابُ الْجَنَّةِ أَصْحَابَ النَّارِ......."44"

وَنَادَى أَصْحَابُ الأَعْرَافِ رِجَالاً........"48"

وَنَادَى أَصْحَابُ النَّارِ أَصْحَابَ الْجَنَّةِ......"50"



سوره ی کهف "بالای صفحه " سوره ی مریم "پایین صفحه "

وَالْبَاقِيَاتُ الصَّالِحَاتُ خَيْرٌ عِندَ رَبِّكَ ثَوَابًا وَخَيْرٌ أَمَلًا"46-کهف"

وَالْبَاقِيَاتُ الصَّالِحَاتُ خَيْرٌ عِندَ رَبِّكَ ثَوَابًا وَخَيْرٌ مَّرَدًّا"76-مریم"

29- توجه به موقعیت مکانی آیات "صفحه ی راست یا چپ"

"سوره نبا"

جَزَاء وِفَاقًا"26"
جَزَاء مِّن رَّبِّكَ عَطَاء حِسَابًا"36"

به یادداشتن جایگاه این دو آیه ی مشابه "ازنظرکلمه ی شروع" که یکی در صفحه ی سمت چپ ودیگری درصفحه ی سمت راست قراردارد،می تواند درزمان پاسخگویی ازاشتباه دربیان جایگاه درست آیه پیشگیری کند.


نمونه های دیگر

"سوره ی نحل"

وَيَوْمَ نَبْعَثُ مِن كُلِّ أُمَّةٍ...."84"

وَيَوْمَ نَبْعَثُ فِي كُلِّ أُمَّةٍ ....."89"


"سوره ی بقره "

مَّثَلُ الَّذِينَ يُنفِقُونَ أَمْوَالَهُمْ فِي سَبِيلِ اللّهِ......"261"

وَمَثَلُ الَّذِينَ يُنفِقُونَ أَمْوَالَهُمُ ابْتِغَاء........"265"


"سوره ی یونس"

أَلا إِنَّ لِلّهِ مَا فِي السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضِ....."55"

أَلا إِنَّ لِلّهِ مَن فِي السَّمَاوَات وَمَن فِي الأَرْضِ....."66"


"سوره ی حج"

وَمِنَ النَّاسِ مَن يُجَادِلُ فِي اللَّهِ بِغَيْرِ عِلْمٍ وَيَتَّبِعُ كُلَّ........"3"

وَمِنَ النَّاسِ مَن يُجَادِلُ فِي اللَّهِ بِغَيْرِ عِلْمٍ وَلَا هُدًى........"8"30-ارتباط حروف بانام سوره





ممکن است کلمه یاعبارتی به صورت مختلف دردوسوره آمده باشد.دراین صورت برای تشخیص درست کلمه درسوره ی مدنظر،می توان حروف همانندآن کلمه را بانام سوره ی مدنظررمزگذاری نمود.

فَأْتِيَاهُ فَقُولَا........"47-طه"

به عنوان نمونه کلمه ی "فاتیا" درسوره های "طه" و "شعراء" آمده است ولی در سوره ی "طه" ،"فاتیاه" - باحرف اضافه "ه" - ودرسوره ی شعراء بدون آن آمده است . اگربین حرف "ه" درکلمه ی "فاتیاه" ونام سوره ی "طه" - که درآن نیز حرف "ه" وجود دارد ارتباط برقرارکنیم مشکلی برای تشخیص آن نخواهیم داشت.

نمونه های دیگر

قَالَ فَبِمَا أَغْوَيْتَنِي لأَقْعُدَنَّ لَهُمْ ....."16-اعراف"

قَالَ رَبِّ بِمَآ أَغْوَيْتَنِي ......"39-حجر"



31- شناخت ارتباط ترتیبی برخی کلمات که درکنارهم به یک صورت می آیند

ذُوقُوا عَذَابَ النَّارِ الَّذِي كُنتُم بِهِ تُكَذِّبُونَ "20-سجده"

ذُوقُوا عَذَابَ النَّارِ الَّتِي كُنتُم بِهَا تُكَذِّبُونَ"42-سبا"


به عنوان نمونه ، درسراسرقرآن ، درجمله ی مذکور کلمه ی "الذی" به همراه "به " و "التی" به همراه "بها" آمده است . آگاهی ازچنین ارتباطی به تشخیص درست ما ازجایگاه کلمات کمک میکند.

نمونه های دیگر

فَمِنْهُم مَّن قَضَى نَحْبَهُ وَمِنْهُم مَّن يَنتَظِرُ......"23-احزاب"


فَالَّذِينَ آمَنُوا....."56-حج"

وَالَّذِينَ كَفَرُوا....."57-حج"


فَكَأَيِّن مِّن قَرْيَةٍ أَهْلَكْنَاهَا......"45-حج"

وَكَأَيِّن مِّن قَرْيَةٍ أَمْلَيْتُ لَهَا....."48-حج"


فَأَمَّا مَن ثَقُلَتْ مَوَازِينُهُ….."6-قارعه"

وَأَمَّا مَنْ خَفَّتْ مَوَازِينُهُ…...."8-قارعه"